Begin van Borneo!

26 november 2012 - Balikpapan, Indonesië

 

In het holst van de nacht gaat de wekker, het is kwart voor 3! We gaan vanochtend met een binnenlandse vlucht van Manado op Sulawesi naar Balikpapan op Borneo. Als ik half slaperig de buitendeur van de bungalow open doe sta ik oog in oog met onze 'terras-slaapster'. Mmm, dat valt mee, die is dus ook al wakker. Ook alle andere medereizigers zijn gelukkig al wakker en om half 4 zitten we in de bus. Strakke planning heet dat! Gelukkig is dit de enige keer dat we zó vroeg op moeten........ We vliegen met Lion Air en die maatschappij staat op de zwarte lijst van luchtvaartmaatschappijen. Het toestel is fonkelnieuw en de vlucht gaat prima. Geen idee waarom ze op die lijst staan, want wij komen veilig en wel aan op Borneo. Na een kwartiertje wachten zien we een busje van de Samboja Lodge rijden, dus ook dat is geregeld. Een deel van de groep gaat nog even boodschappen doen in Balikpapan en de rest gaat direct naar de lodge. Wij (Alex en Angeline) hebben in 2008 vrijwilligerswerk gedaan op dit orang oetan opvangcentrum, Erik heeft er in 2007/2008 bijna 5 maanden gewerkt en Constanze heeft hem destijds ook opgezocht. Kortom, voor 4 van de 12 (iedereen is nog steeds aan boord!!) is het een weerzien met het project, de mensen en de lodge. We schrikken alle 4 wel van de omgeving: destijds was er nog geen sprake van mijnbouw in de omgeving en nu ritselt het van de dagmijnbouw (steenkool) en plants voor de oliewinning. Veel kale stukken dus, soms vlak tegen het bos aan. Zelfs op de toegangsweg naar de lodge wordt naar olie geboord. Oef, ook hier gaat de economie dus helaas voor de natuur........
 
Het project Samboja Lestari is eind jaren '90 gestart door Willie Smits (dezelfde van de suikerpalmfabriek), die van een niet bruikbaar stuk grond, dat was begroeid met het onuitroeibare alan alan (olifantsgras) een mooi stuk regenwoud voor de opvang van orang oetans wilde maken. Hiervoor zijn honderdduizenden bomen aangeplant (met veel vruchtdragende bomen), is er een bufferzone naar het omliggende landbouwgebied aangelegd en zijn er kooien en eilanden voor de orang oetans gebouwd. Hierdoor zou het oude opvangcentrum op zo'n 15 km afstand (Wanariset) dan gesloten kunnen worden omdat de faciliteiten daar onvoldoende waren. Naast de orang oetans (240 dieren!!) zijn er ook grote verblijven voor de opvang van de Maleise beren. Omdat voor een dergelijk project inkomsten van levensbelang zijn kunnen toeristen het project bezoeken en overnachten is een prachtige lodge in Dajak-stijl met uitzicht op  een groot deel van het project.
Na onze aankomst bij de lodge en inspectie van de luxe kamers (met helaas alleen koud water........brrrrrr.......) volgt de eerste heerlijke lunch. Wat kunnen ze hier lekker koken zeg!!
SL Lodge veranda kamersSL Lodge lunchSL Lodge uitzicht toren
Vanaf de toren van de lodge heb je een uitstekend overzicht over een groot deel van het project: de verblijven van de Maleise beren, de eilanden én de kooien van de orang oetans. In totaal verblijven 227 orang oetans en 48 Maleise beren op Samboja. 
 's Middags volgt een eerste kennismaking langs een paar eilanden met orang oetans, de Maleise beren (ook die worden er opgevangen) en de uitzichtstoren van het kantoor.
SL toren kantoorSL bij eilanden orang oetans
Wat de vier residivisten vooral opvalt is dat alles in die krappe 5 jaar enorm gegroeid is. De toppen van de bomen zijn inmiddels zo hoog dat de gebouwen bijna niet meer terug ziet. Op het kantoor krijgen we een korte uitleg van de manager van het project en raakt Ria in een indringend gesprek met een mooie orang oetan man....
SL Ria in gessprek
De meeste indruk op ons maken de erbarmelijke omstandigheden waarin het grootste deel van de  mannetjes Maleise beer zitten. Die dieren leven in het wild nagenoeg solitair en zijn dus niet gewend met soortgenoten te zitten. Het grootste gedeelte van de mannetjes zit een stukje verder apart in een kleine rotkooi van een paar vierkante meter. Ze laten ons die kooien niet zien, maar Angeline en ik hebben daar 4 jaar geleden de beren te eten gegeven, de kooien schoongemaakt e.d. Gelukkig is er wel een experiment gaande waarbij 4 beren in 1`verblijf zitten. 's Nachts worden de 4 heren ieder apart in een kleine kooi opgesloten omdat ze elkaar anders letterlijk de tent uit vechten. Overdag krijgen ze veel te doen (speelmateriaal, eten goed verstoppen zodat ze bezig zijn om het te zoeken). Op die manier lijkt het redelijk goed te gaan. Maar ja, er zitten nog 15 beren in kooien van 2,5x1,5x1,5 meter.. al jarenlang....... Er zijn meer dan genoeg plannen om hier verandering in te brengen, maar ja, dan ontbreekt er toch altijd weer dat cruciale onderdeel: en dat is geld. Tsja, het bezoeken van een opvangcentrum levert niet alleen succesverhalen op, maar ook horrorverhalen..... 
SL Verblijf Maleise berenSL Maleise beer
's Avonds gaan we naar een lokale avondmarkt, de pasar malam, en zijn dé attractie van de avondmarkt. Dat de wereld snel verandert blijkt wel als wij niet de enige zijn die geïnteresseerd zijn in het maken van foto's. Diverse malen worden we door de marktmensen aangesproken die met hun mobiele telefoon ons willen fotograferen!! Wij poseren dan ook gewillig geflankeerd door breeduit lachende locals.
Pasar Malam
De volgende ochtend (24 november) wordt een ochtend met nogal wat dubbele gevoelens. Eerst beklimmen de echte helden de firetower en dan maken we een jugle-walk van 1,5 uur.
SL Uitzicht vanaf fire towerSL firetower is best hoog._._._._
Daarna bezoeken we een paar onderdelen van het project, die normaal gesproken niet toegankelijk zijn voor de standaard bezoeker. Maar ja, 12 apengekken zijn geen normaal publiek en dus mogen wij van de nieuwe manager mee naar de forest school!!!! Dat is echt een once in a lifetime kans om hier met onze neus bovenop te staan. Yes!! De meeste jonkies slapen in kooien in het bos, maar sommige zijn daar nog te klein voor (ze hebben nog luiertjes om enzo) en die gaan iedere dag met de auto mee naar een ander deel van het project om in een beschermde omgeving te kunnen slapen. In de forest school leren de kleine orang oetan weesjes van hun surrogaatmoeders (van het soort homo sapiens) om te klimmen in het bos en te socialiseren. Het is aan de ene kant een heel aandoenlijk gezicht om al die kleine hummels op een meter afstand voorbij te zien komen en ze vervolgens de bomen in te zien klimmen. Ze klampen zich vast aan hun surrogaat-moeder en kijken met grote ogen naar die 12 witjes met mondkapjes. Het ene weesje kijkt angstig, de andere nieuwsgierig en de volgende zou ons het liefst willen aanraken. Het geeft een heel goed gevoel om die kleintjes niet in een kooi te zien zitten, maar lekker te zien ravotten in een stuk bos. Maar ja, aan de andere kant, hier zitten wel meer dan 40 (!) van dergelijke schatjes, waarvan de moeders in het bos zijn vermoord zodat de hummeltjes op de markt als huisdier verhandeld kunnen worden....... Sommigen van ons houden het niet helemaal droog en dat is een hele begrijpelijke reactie omdat de hele situatie een heel dubbel gevoel geeft. Eén van de weesjes (Corporaal omdat 'ie in een militair hospitaal geopereerd is) heeft bijvoorbeeld geen armen (alleen één stompje van zijn bovenarm) en toch is hij in staat om door de bomen te 'klimmen'. Echt ongelofelijk, maar tegelijkertijd vraag je je af welk normbesef sommige mensen hebben dat ze dit soort dingen kunnen doen................ Misschien iets om onder de kerstboom eens goed over na te denken.......
Forest School rit autoForest school  groep moindkapjesForest School uitleg managerForest School naar het bos 1Forest School zonder armen
Nadat we afscheid hebben genomen van de forest school gaan we naar het 'oude' opvangcentrum, Wanariset. We hebben 2 pick-up auto's tot onze beschikking, maar daar passen we niet met z'n twaalven in. Een paar van ons kruipen in de laadbak en maken het zich daar comfortabel door een pick-up picknick te hebben.
Pickup Picknick
Aangekomen in Wanariset worden we al snel melancholiek. Er zitten hier in totaal 14 orang oetans (waaronder enkele volwassen wangplaatmannen), waarvan de meesten TBC of hepatitus hebben (gehad). Die kunnen nooit terug de natuur in, maar kunnen ook niet met andere niet besmette dieren samen worden gezet in verband met de overdraagbaarheid van de ziektes. Het bos is donker, de kooien zijn saai ingericht en oud en het geheel maakt me eigenlijk nogal triest. Sommige volwassen kerels zitten hier al vanaf de start van het project, zo'n 20 jaar geleden en hebben al die tijd in een saaie kooi geleefd. Geen bos om zich lekker uit te leven, geen vrouwtjes op mee te parn en weinig touwen en banden om mee te slingeren......... Tsja, what's life all about............ Ook hier speelt het ontbreken van geld weer een rol. Op Samboja is ruimte genoeg om andere verblijven te bouwen, maar ja....
Wanariset kooiWanariset RomeoWanariset hand Romeo
We gaan terug naar Samboya Lestari en de meesten van ons besluiten 's avonds met een bootje de rivier Sungai Hitan op te gaan om naar neusapen te zoeken. De neusapen komen alleen op Borneo voor en slapen bij voorkeur in hogere bomen langs een rivier en dus ook langs de Sungai Hitan. We zijn met zijn tienen, er passen maar 4 mensen in een kano en er zijn maar 2 kano's met motor. Hoe los je dat op? Gewoon door 2 kano's aan elkaar te binden met een touw, waarvan er dus maar eentje een motor heeft. In praktische oplossingen zijn ze hier goed, in structurele niet. We vertrekken en al na 5 minuten zitten er circa 30 neusapen in bomen direct langs de rivier. Wij schrikken net zo hard van dit snelle succes als zij van ons en bijna de hele groep laat zich vanuit de bomen zo naar beneden vallen in de onderstaande lage palmen. Tsja, dat is toch een beetje een vreemd gevoel. Wij komen om deze prachtige, intrigerende dieren te bekijken en hebben uiteraard niets kwaads van zins. Maar ja, hoe leg je dat een neusaap uit........? We varen het prachtige riviertje af en zien de ene neusaap na de andere. Gelukkig vluchten ze niet allemaal voor ons weg en we kunnen ze goed bekijken. De schipper doet zijn knetterende en stinkende motor gelukkig netjes uit op het moment dat we een groep neusapen zien. Volgens de gids zitten er 'ongeveer' 148 neusapen langs de Sungai Hitan, waarna Alex vraagt of het ook een halve meer of minder kan zijn. De gids snapt deze humor gelukkig en schiet in de lach. Het wordt een fantastische avond waarop we naar schatting 60 à 70 springende, vluchtende, kibbelende en rustende neusapen zien. Echt geweldig!!!!
Neusapen boottochtNeusapen manNeusaapNeusapen ma met kindNeusapen slaapboom
's Avonds bekijken we een video van een recente 'release' van 6 orang oetans in een bos in het noordoosten van Borneo. Het uiteindelijke doel van het project is natuurlijk om zoveel mogelijk orang in het wild uit te zetten, maar dat blijkt een onmogelijke opgave te zijn. Immers, de orang oetans belanden niet voor niets in Samboya Lestari: het bos wordt gekapt of er wordt gestroopt. Vandaar dat er nu 6 dieren zijn uitgezet in een heuvelachtig gebied, waar voorheen geen orang oetans leefden. Het gebied is aangekocht door Samboya Lestari en uiteraard is er eerst goed onderzoek gedaan of er wel voldoende fruitdragende bomen zijn om ze in leven te kunnen houden. De 6 dieren zijn in mei 2012 uitgezet en leven allemaal nog en dat is een veelbelovende start. We horen echter ook dat in het nationale park Kutai, dat Angeline en ik 4 jaar geleden hebben bezocht om wilde orang oetans te zien (wat toen ontzettend goed gelukt is !!!), nu veel gekapt wordt. Ongelofelijk triest: een gebied dat de hoogste beschermde status heeft van nationaal park, verdwijnt gewoon terwijl je er in feite bij staat te kijken......... Pffffffffffffff.....................Ik heb die nacht gewoon klote geslapen, sorry voor die uitspraak maar anders kan/wil ik het niet verwoorden.........
Op de laatste ochtend op Samboyua Lestari gaan 7 mensen een wandeling door een landelijk gebied maken, terwijl de overige 5 hun eigen dingen doen (reisblog bijwerken enzo.....). De wandeling eindigt uiteindelijk in een soort slijkspringerwedsrijd omdat het pad nogal modderig is.........
Na een laatste heerlijke lunch verlaten we, zoals inmiddels duidelijk zal zijn, met gemengde gevoelens het project voor een korte vlucht naar het noordelijk gelegen Tarakan. Vandaar hopen we de veerboot te nemen naar Tawau, dat in Maleisië ligt. Maar die verhalen volgen later. Het zal vanaf nu hoogstwaarschijnlijk 5 of 6 dagen duren voordat een nieuw verhaaltje verschijnt omdat we in de tussentijd in de 'jungle' van het Maleisische deel van Borneo zitten. En hopelijk wordt dat dan ook weer een wat vrolijker verhaal!!!! 
Veel succes met het schrijven van de sinterklaasgedichten, het verzinnen van surprises en het vastspijkeren van de dakpannen in verband met de storm. We zijn jaloers op jullie! Ennuh voor alle lezers: iedereen is nog gezond en er zijn voor zover ik weet in 2 weken tijd slechts 2 immodium-pilletjes gebruikt!!! 
Groetjes en liefs aan iedereen, A&A&A&B&C&C&E&I&M&N&R&S
 

Foto’s

4 Reacties

  1. Iris:
    27 november 2012
    Hallo A&A&A&B&C&C&E&I&M&N&R&S!

    Fijn dat jullie het zo geweldig hebben daar en dat de groep nog compleet is en in goede gezondheid!!!

    Wat prachtig die foto's van de neusapen en om zoveel te zien bij elkaar!

    En toch ook een trieste kant van het verhaal, de orang oetans... ze doen daar vast wat ze kunnen maar wat aan de ene kant goed gedaan wordt, wordt aan de andere kant met evenveel kracht (of misschien nog wel meer) verwoest!!!

    Spannend bruggetje bij de beren trouwens! :D

    Groetjes Iris
  2. Joke en wim:
    27 november 2012
    Wat een uitermate boeiend en ook wel tot nadenken stemmend verhaal!
    Veel succes bij het vervolg van de reis!
  3. Wytze:
    28 november 2012
    Mooi verhaal al is datgeen wat wij mensen soms doen minder mooi. Gelukkig wordt de bodem in utrecht elke dag een stukje schoner :-) geniet van de laatste week en tot binnenkort in ons heerlijk landje waar het van het weekend dan ook echt winter gaat worden!
  4. Wim Rademaker:
    29 november 2012
    A&A&A&B&C&C&E&I&M&N&R&S

    Ik kan het helemaal meevoelen hoe het is om het onrecht te zien wat jullie ervaren. Gelukkig genieten jullie ook van het moois wat je nog wel ziet!!
    Ik geniet van jullie prachtige verhaal !!!

    grt wim rademaker