Blauwe ballen

Blauwe ballen

De afgelopen weken hebben voor ons in het teken gestaan van ballen. Denk nu overigens niet dat wij opeens door het voetbalvirus zijn aangestoken. Fout. We hebben het over de blauwe ballen van de vervet monkeys. Vervets heten in het Nederlands groene meerkat, maar hun Afrikaanse naam is veel toepasselijker: blau-apie of blaubalapie.

In Monkeyland zijn behalve exotische apensoorten ook de inheemse groene meerkat te vinden. Bij de aanleg van Monkeyland leefde er al een familiegroep in het bos, die dus zijn in feite gevangen genomen. Er zijn later een paar dieren aan toegevoegd (onder andere verkeersslachtoffers en ex-huisdieren). Groene meerkatten zijn behoorlijke vechtjassen en met name in het paarseizoen kan het er ruig aan toe gaan. Veel dieren hebben dan bijtwonden, afgebeten staarten e.d. en dat geeft toch wel aan dat het aantal dieren binnen Monkeyland te groot begint te worden. In het wild zijn groene meerkatten een geliefde prooi voor katachtigen, maar ook bavianen zullen een groene meerkat pakken als ze de kans krijgen. Binnen Monkeyland hebben de groene meerkatten geen natuurlijke vijanden. Tel daarbij op dat er altijd eten in overvloed is en het is logisch te concluderen dat de groep steeds groter wordt en inmiddels te groot wordt voor Monkeyland.

Wat heeft dit alles nu met onze plotselinge fascinatie voor ballen te maken? Nu, één van de manieren om de groei van de groep in toom te houden is het steriliseren van volwassen dieren. En omdat de sterilisatie van een vent nu eenmaal eenvoudiger is dan de sterilisatie van een vrouwtje is Monkeyland een half jaar geleden begonnen met het steriliseren van 8 mannetjes. Tijdens de sterilisatie hebben ze een 'hap' uit de oren genomen om de dieren naderhand makkelijk van afstand te kunnen herkennen.

Omdat er echter nog veel meer volwassen mannen zijn, wilde Monkeyland deze sterilisatie-actie graag herhalen. Dat lijkt niet zo ingewikkeld: je maakt eerst een inventarisatie van hoeveel mannen er nog niet zijn geholpen, vangt die en laat vervolgens de dierenarts zijn werk doen. Maar ja, het is hier natuurlijk wel Afrika, dus dan gaat dat allemaal niet zo eenvoudig. De eerste stap, de inventarisatie, betekent dat je bij één van de speciaal gebouwde vangkooien gaat zitten waar extra gevoerd wordt zodat de meerkatten regelmatig langskomen en simpelweg kijkt welke volwassen mannen je ziet. Dus eerst kijken of je blauwe ballen ziet, dan kijken of er een stukje uit de oren is of niet en dan proberen nog een kenmerk te vinden zodat je de verschillende mannen ook uit elkaar kunt houden. Dat betekent dus heel wat uurtjes stil zitten en kijken. Omdat je in die tijd natuurlijk niet alleen meerkatten langs ziet komen, maar ook alle andere apensoorten, leek deze klus ons allesbehalve saai. En stukken beter dan bij de ingang van Monkeyland wachten totdat je aan de beurt voor een rondleiding. Nu blijken de meeste afrikaanse gidsen hier heel anders over te denken. Tijdens één van onze observatiesessies kwam één van de gidsen erbij zitten om eens te kijken wat wij nu precies aan het doen waren. Na nog geen 5 minuten stond hij op met de mededeling dat dit toch echt veel te saai was en dat hij zowat in slaap viel. Hij ging liever weer terug naar de ingang (om daar in slaap te vallen.....).

Maar goed, wij hebben ons kostelijk vermaakt met de inventarisaties en dan met name vanwege de andere apen die een graantje proberen mee te pikken van het extra voer. Het was elke keer weer prachtig om te zien hoe bijvoorbeeld de slimme capucijnerapen heel goed wisten dat ze een vangkooi inliepen en dus eerst even goed checkten of de valdeuren vergrendeld waren, voordat ze naar binnen hobbelden. Omdat ze weten dat ze in een kooi zijn en dus gevangen kunnen worden, verzamelen ze snel hun favoriete kostje bij elkaar en rennen op het achterpoten met handenvol banaan of nootjes naar buiten. De groene meerkatten zijn gelukkig minder slim en gaan gewoon rustig in de vangkooi het lekkers op zitten eten. Tijd genoeg voor ons om ze te bekijken en om ze eventueel later te kunnen vangen. Naar aanleiding van onze waarnemingen is besloten de vang- en sterilisatieactie inderdaad te herhalen omdat we meer dan 10 verschillende 'ongeholpen' mannetjes hebben gezien. Christian, de manager, heeft na overleg met de directeur, het groene licht gegeven om met het vangen te beginnen, De eerste dag begon goed: na 1 uur hadden we al 2 heren gevangen. Mooi. Deze heren zijn in afwachting van de komst van de dierenarts (een week later) samen overgebracht naar een andere kooi. Na een paar uur bleek die kooi echter leeg!!! De beide heren hadden blijkbaar kans gezien te ontsnappen. Maar hoe dan? Christian wist zeker dat hij de dubbele deuren goed dicht had gedaan met ijzerdraad. Bij nader inzien bleek dat de twee groene meerkatten hulp hadden gehad van buitenaf. Capucijnerapen zijn zeer behendig en met name het mannetje Joey is meester in het open maken van sloten. En laat hij nu net in de buurt van de kooi rondhangen op het moment dat de twee meerkatmannen opgesloten werden. Voor Joey is het een peulenschil het ijzerdraad om de gazen deuren los te draaien. De ene soort helpt de andere soort ontsnappen. Het moet niet gekker worden......

Konden wij dus weer opnieuw beginnen met vangen. Gelukkig lukte het om die middag nog drie mannetjes te vangen die wederom naar de bewuste kooi zijn gebracht. Dit maal werd de buitenste deur echter met een degelijk slot vast gezet. Wij zijn natuurlijk nog even van afstand blijven kijken en ja hoor, binnen mum van tijd zat Joey weer bij de kooi. Dit maal voor niets!

Uiteindelijk is het ons gelukt in een week tijd 10 mannen te vangen. Soms met veel geduld en af en toe met wat gevloek. Want de vangkooien zijn natuurlijk van degelijke afrikaanse kwaliteit: ze hebben geen katrollen o.i.d., dus de kabels blijven nogal eens ergens aan haken of de valdeuren zijn door regen uitgezet en glijden dus niet meer soepel door de sponning. Loopt er net een forse vent meerkat de vangkooi in, laat je de kabels vieren en .................. valt de vangdeur niet dicht!!! Potverd......, grrrrrrrr........ Echt Afrika zullen we maar zeggen.

Woensdag 2 juni was de grote dag en zijn de 10 mannetjes gesteriliseerd. Op de dag zelf was het logistiek een heel gedoe om de dieren in een soort dwangkooi (kooi waarbij 1 wand verschoven kan worden zodat het dier klem komt te zitten) te krijgen, ze te verdoven en op tijd naar de dierenarts te vervoeren. Sommige dieren liepen vanzelf de dwangkooi in, zeker als Angeline de valdeur bediende. Vrouwen zijn in de ogen van een meerkat alles behalve bedreigend, dus maakt het ze niet zoveel uit als je dichtbij staat. Een paar eigenwijze mannetjes moesten met de hand (lees net) worden gevangen. Daar hebben we ons toch maar niet als vrijwilliger voor aangemeld. Voor Angeline is het vangen van konijnen al sport genoeg.

Behalve "de knip" bij 10 heren was het ook tijd om 2 dames te ontdoen van hun staart. Het groepje meerkatten, dat het laagste in rand staat, is regelmatig de pineut bij schermutselingen. De andere meerkatten jagen dan fel op ze en de staart is natuurlijk het eerste wat een meerkat bij een andere, wegrennende meerkat te pakken krijgt. Kortom, 2 dames hadden zo veel bijtwanden in de staart, dat is besloten de hele staart (1 vrouwtje) of een deel ervan (1 vrouwtje) te verwijderen. De staartwonden geven overigens ook aan dat het inderdaad hard nodig is om in te grijpen bij de heren om het aantal meerkatten niet nog groter te laten worden.

Na 2 juni hebben we nog een paar dagen rondleidingen gegeven (soms maar één per dag omdat het echt superlaagseizoen is) om op 6 juni iedereen op het project gedag te zeggen. We hebben het prima naar ons zin gehad, maar verbazen ons toch over de smalle basis van het park waarop het park drijft (alleen manager Christian heeft verstand van apenzaken).

Van te voren hadden we nagedacht over welke inbreng wij op Monkeyland zouden kunnen hebben. Ons idee was iets met educatie en vrijwilligersbeleid te doen. Op het gebied van educatie hebben we echter niets kunnen doen. We hebben goed nagedacht wat er anders kan, maar met de parkregels (altijd een gids mee) en de huidige gidsen (die geen enkel initiatief vertonen om iets te leren) hebben we niets nuttigs kunnen verzinnen. Monkeyland was overigens erg blij met onze aanwezigheid en met name over de inspanningen om de groene meerkatten te identificeren en te vangen voor de sterilisatie-actie. En wat het vrijwilligersbeleid betreft, tsja, de hedendaagse jeugd die hier vrijwilligerswerk komt doen is een zooitje. Op één uitzondering na (Menno, die wij een keer 3 dagen hebben meegenomen op een weekendtripje) zijn het in onze ogen losers. Totaal geen verantwoordelijkheidsgevoel (deuren open laten als je weg gaat, alle spullen buiten de koelkast laten staan, elke dag weer opnieuw je sleutel kwijt, ongelofelijk slordig, ze denken alles al te weten, ze zuipen er op los etc etc. Wij zouden ons echt de ogen uit ons hoofd schamen met zulke zonen of dochters. We concluderen overigens zelf dat we blijkbaar oud worden als we zo over de huidige jeugd gaan denken....We hebben in ons eindgesprek met Christian aangegeven dat Monkeyland er, wat ons betreft, verstandig aan zou doen om niet iedere vrijwilliger aan te nemen, maar door bijvoorbeeld het vragen van geld voor de accommodatie een drempel op te werpen en alleen gemotiveerde vrijwilligers aan te nemen die interesse hebben in apen.

Ondanks het gebrek aan leergierigheid en motivatie bij de lokale gidsen hebben we wel intensieve en leuke gesprekken met ze gehad. Hierdoor krijg je veel meer inzicht in de maatschappelijke ontwikkelingen in Zuid-Afrika en dat stemt ons eigenlijk niet zo vrolijk. De blanken en de kleurlingen (de oorspronkelijke bewoners van de westelijke Kaap-provincie) kunnen het van oudsher redelijk goed met elkaar vinden ondanks de ongelijke mogelijkheden. Maar sinds het afschaffen van de apartheid mag iedereen in het land (blank, kleurling en zwart) gaan en staan waar ze willen. Dit veroorzaakt nog al wat migratie van voornamelijk zwarten uit het oosten van het land naar de westelijke Kaap-provincie. Veelal komen de zwarten uit kleine dorpjes waar ze op traditionele manier op kleine schaal boeren. Ze hopen met hun komst naar het "rijke" westen op een betere toekomst. Dat levert echter enorme sloppenwijken op. In de wet is het nu zo geregeld, dat als je ergens een hutje bouwt, dit na 24 uur een permanente verblijfplaats wordt en niet meer mag worden gesloopt. Zelfs in het kleine kleurlingendorp Kurland Village (naast Monkeyland) worden nu aan de lopende band hutjes (niet veel meer dan wat planken, karton, plastic en met wat geluk golfplaat) gebouwd. Inmiddels is de helft van de inwoners zwart en is de werkloosheid nog verder opgelopen. Dit levert steeds meer spanningen op tussen kleurlingen en zwarten omdat die voor een habbekrats willen werken (3 euro per dag, terwijl het dagloon van een kleurling circa 10 euro per dag is) en voor veel problemen zorgen op het gebied van criminaliteit. Een mensenleven is niets waard in de ogen van veel zwarten en zeer gewelddadige overvallen op blanke boeren, maar ook binnen Kurland Village, zijn aan de orde van de dag. Ook kleurlingen zijn hun leven dus niet meer zeker en ze balen enorm van de toestroom van zwarten uit het oosten. We hebben menige discussie meegemaakt over de etnische achtergrond van mensen die soms al hun hele leven in de regio wonen, maar nog steeds als Xhosa (de voornaamste stam uit de oostelijke Kaap-provincie) en daarmee als "buitenlander" worden beschouwd.

Ook rondom het project liepen de laatste maanden steeds vaker mensen rond die er niet thuishoorden. Het resultaat is dat er rond de vrijwilligershuisjes een 2 meter hoog hek wordt geplaatst. Veel blanken, die wij in de regio ontmoet hebben, slapen tegenwoordig met een vuurwapen naast hun bed en sluiten na zonsondergang hun huis volledig af, ook de blanke medewerkers van het project doen dit. Geen idee waar dit heen gaat, maar het land wordt op dit moment niet goed bestuurd omdat de regering deze problemen totaal negeert. Zowel de blanken als de kleurlingen zien de toekomst somber in en wij vragen ons af hoe dit ooit weer beter moet worden. En dat is heel jammer, want Zuid-Afrika is een fantastisch mooi en leuk land om vakantie te vieren.

Wat gaan wij de komende weken doen? Wij hebben Monkeyland op 6 juni verlaten en vliegen op 23 juni naar Oeganda om daar 10 weken rond te tuffen in een gehuurde 4WD. In de komende 16 dagen hier in Zuid-Afrika proberen we nog zoveel mogelijk vogeltjes aan onze lijst toe te voegen (we hebben deze trip al 337 soorten) en natuurlijk ook viervoeters te zien in diverse wildparken. We steken daarbij ook de grens met Swaziland over omdat Alex reuze nieuwsgierig is naar al die mooie vrouwen van de Koning van Swaziland. Hij, de koning dus, krijgt er elk jaar eentje bij en heeft inmiddels een hele "verzameling".

Waarschijnlijk zal het eerstvolgende teken van leven van ons ergens eind juni vanuit Oeganda wereldkundig gemaakt worden.

Lief van ons en tot over een paar weken! A&A